الگوی تعالی فرهنگ HSE در نیروهای مسلح با استفاده از مدل EFQM (مطالعه موردی یکی از یگان‌های تابعه نیروهای مسلح با مأموریت سازندگی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه جامع امام حسین (ع)

2 دانشجوی دکتری مدیریت محیط‌زیست و نویسنده مسئول

چکیده

امروزه استفاده از سامانه­های مدیریتی در بسیاری از سازمان­ها، یک فرایند مستمر و راهبردی محسوب می­شود. ازجمله این سیستم­ها، مدل­های تعالی سازمانی است که به‌عنوان ابزاری قوی برای سنجش میزان کارایی سیستم­ها و فرایندها در سازمان­های مختلف به­کارگرفته می­شود. با به­کارگیری این‌گونه مدل­ها، ضمن اینکه یک سازمان میزان موفقیت خود را در اجرای برنامه­های بهبود مورد ارزیابی قرار می­دهد، می­تواند عملکرد خود را با سایر سازمان­ها، مقایسه کند. تلاش در این پژوهش معرفی مدل بومی تعالی سیستم HSE بر اساس نظرات خبرگان و با بهره­گیری از ساختار مدل تعالی سازمانی EFQM است. این ابزار پیشنهادی علاوه بر ارزیابی کمی عملکرد سازمان در حیطه HSE، به‌طور هم‌زمان، اهداف مدل­های بهبود را در قالب مجموعه­ای که اولویت اصلی آن ایجاد محیطی ایمن و سالم برای کارکنان و به‌موازات آن رعایت موارد زیست‌محیطی و بهداشتی در محیط کار است را دنبال می‌نماید. در این تحقیق با به­کارگیری پرسشنامه­های مدون که قبلاً روایی و پایایی آن­ها با استفاده از شیوه­های رایج آماری سنجیده شده است، نظر خبرگان و متخصصین، بر روی هفت معیار اصلی تأثیرگذار، به همراه 32 زیر معیار مدل، جمع‌آوری گردید و نتایج حاصل از نظرات ایشان با استفاده از روش الگویانی معادلات ساختاری (SEM)، برازش وزن دهی و تأیید می­گردد. در پایان جهت اعتبارسنجی، مدل استخراج‌شده در یکی از رده­های تابعه نیروهای مسلح، استقرار یافته و اجرا گردید.

کلیدواژه‌ها


اسماعیلی، مهدی (1385)، تأثیر فناوری اطلاعات بر تعالی در سازمان‌های ایرانی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس.
الوانی، سیدمهدی و ریاحی، بهروز (1382)، آموزه‌هایی برای استقرار مدیریت کیفیت جامع در بخش عمومی، مرکز آموزش و تحقیقات صنعتی ایران.
الهی، شعبان، مثلت عملکرد سازمان (1378)، مجموعه مقالات دومین جشنواره شهید رجایی، ارزیابی عملکرد دستگاه‌های اجرایی کشور، تهران، سازمان امور اداری و استخدامی کشور.
اولادی، سمانه (1386)، ارائه الگوی سنجش رضایتمندی مشتری براساس مدل تعالی سازمانی EFQM، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس.
تقدیسی، محمدحسین و علیزاده، سیدشمس‌الدین (1387 )، سیستم مدیریت یکپارچه HSE، نشر ریحان، چاپ اول.
حسن‌زاده، حمیدرضا و رشنوادی، یعقوب (1387)، مدل‌های تعالی سازمانی از نظریه تا عمل، موسسه نشر شهر.
حسین‌عباسی، لاله و مستعان، محمد (1388)، کاربرد روش‌های نوین ارزیابی عملکرد HSE در صنایع نفت، مجله اکتشاف و تولید شماره 62، آبان ماه، 16-20.
رحیمی، غفور (1385)، ارزیابی عملکرد و بهبود مستمر سازمان، مجله تدبیر، شماره 173، ماه مهر، 41-44.
صفری، سعید (1382)، طراحی مدل ریاضی ارزیابی عملکرد با تأکید بر شاخص‌های مدیریت کیفیت در سازمان­های تولیدی با رویکرد تحلیل پوششی داده‌ها، رساله دکتری دانشگاه تربیت مدرس.
شجاعی، امیرعباس (1388)، سیستم مدیریت یکپارچه، انتشارات ترمه، چاپ اول.
طبرسا، غلامرضا (1378)، بررسی و تبیین اقتضائات استراتژیک در انتخاب الگوی ارزیابی عملکرد سازمان‌های دولتی، مجموعه مقالات دومین جشنواره شهید رجایی، ارزیابی عملکرد دستگاه‌های اجرایی کشور، تهران، سازمان امور اداری و استخدامی کشور.
کرباسیان، مسعود (1389)، مدیریت کیفیت از بازبینی محصول تا تعالی سازمانی، موسسه نشر شهر.
کیانفر، علی (1388)، ارائه مدلی برای سنجش عملکرد سیستم HSE مبتنی بر مدل تعالی EFQM، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده بهداشت، دانشگاه تهران.
گرامی، محمدرضا و نورعلیزاده، حمیدرضا (1384)، تعالی سازمان‌ها الگوی تعالی بنیاد اروپایی مدیریت کیفیت EFQM، موسسه مطالعات بهره‌وری و منابع انسانی، انتشارات سرآمد، چاپ اول.
میرسپاسی، ناصر (1386)، مدیریت منابع انسانی و روابط کار، انتشارات میر، چاپ هفدهم.
نجمی، منوچهر و حسینی، سیروس (1388)، مدل سرآمدی EFQM از ایده تا عمل، موسسه مطالعات بهره‌وری و منابع انسانی، چاپ هشتم.
همایون‌فر، مسعود (1387)، پیشگامان تعالی معرفی سازمان‌های برتر در جایزه ملی بهره‌وری و تعالی سازمانی، نشرسرآمد.
هومن، حیدرعلی (1384)، مدل‌یابی معادلات ساختاری با کاربرد نرم‌افزار لیزرل، تهران، انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
Aaronson N.K, Ahmedzai S., Bergman B., Bullinger M., Cull A., Duez N.J & et al. (1993), The European Organization for Research and Treatment of Cancer QLQ-C 30: A Quality-of-Life Instrument for Use in International Clinical Trials in Oncology, Journal of the National Cancer Institute, (5-85),76-365.
Arturo Calvo, M & et al (2006), Using Enablers of the EFQM Model to Manage Institutions of Higher Education, Quality Assurance in Education, (2-14), 99-122.
Badri MA. & et al, (2006), The Baldrige Education Criteria for Performance Excellence Framework, International Journal of Quality &Reliability Management, (23), 1157-1118.
 Baldrige National Quality Program, (2010), Criteria for Performance, National Institute of Standard and Technology USA.
Black, R. (1988), A New Leaf in Environmental Auditing. Internal Auditing, (3-55) 25-27.
Bou- Llusar, J. Carlos & et al, (2009), An Empirical Assessment of the EFQM Excellence Model: Evaluation as a TQM Framework Relative to the MBNQA Model, Journal of Operations Management, (27) 1-22.
Calhoun J., (2002), Using the Baldrige Award Criteria to Manage and Assess the Performance of your Organization, the Journal for Quality and Participation, (25) 53-42.
Conti, Tito A., (2007), a History and Review of the European Quality Award Model, the TQM Magazine, 19 (2), 112-128. Curkovic, S., Melnyk S. & Calantone, R. (2000), Validating the Malcolm Baldrige National Quality Award framework through structural equation modeling, International Journal of Production Research, (38) 765-791.
 Daniels, S., (2002), Check out this Baldrige Award Winner, Quality Progress, (35) 41-47.
Del Brio, J.A. & Fernandez, F. (2001), Joint adoption of ISO 14000- ISO9000 occupational risk prevention practices in Spanish industrial companies: a descriptive study, Total Quality Management, (6-12),669-686.
Hakes Ch., (2007), The EFQM Excellence Model to Assess Organizational Performance - A Management Guide (Best Practice).
Kaplan, RS. & Norton, D.P., (1992), The Balanced Scorecard: Measures that Drive Performance, Harvard Business Review, January –February, 9-71.
 Kyriaki, M., Eleni, T., Efi, P., Ourania, K. Vassilios, S. & Lambros V. (2001), The EORTC Core Quality of Life Questionnaire (QLQ-C30, version 3.0) in Terminally Ill Cancer Patients Under Palliative Care: Validity and Reliability in a Hellenic Sample, International Journal of Cancer, (1-94), 9-135.
Lawshe CH. (1975), A Quantitative Approach to Content Validity, Personnel Psychology, (28), 75-563.
 McAdam, R. & O’Neill, E., (1999), Taking a Critical Perspective to the European Business Excellence Model Using a Balanced Scorecard Approach: a Case Study in the Service Sector, Managing Service Quality, (3-9), 191-197.
Mann, RS. & Saundders, M., (2005), Self Assessment In a Multi Organization Network, International Journal of Quality and Reliability Management, (22) 4.
 Picard, R.R., (1998), Environmental Management: What's Auditing Got to do with it. Internal Audit, (3-55), 32-36.
 Proto, M. & Supino, S., (2000), Eco management quality system: ISO 14000: The State of The Art in Italy, Total Quality Management, (4-11), 772-767.
Sahney, S & et al, (2004), A SERVQUAL and QFD Approach to Total Quality Education, International Journal of Productivity and Performance Management, (2-53) 143-166.
Susan M. Meyer & David A. Collier (2001), An Empirical Test Of The Causal Relationships Iin The Baldrige Health Care Pilot Criteria, Journal of Operations Management, (19) 403-425.
 Wilkinson G. & Dale BG. (1999), an Examination Of The Concept and Theory, TQM Magazine (11) 95-104.
White, R. (1999), Integrating ISO 9001 and ISO14001 Audits, Pollution Engineering International.
Zutshi, A. & Sohal, As. (2005), Integrated Management System, Journal of Manufacturing Ttechnology Management, (2-16), 211-232.