مناسب‌ترین مناطق کشت گیاه زعفران به کمک فرآیند تحلیل شبکه‌ای در استان اصفهان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

کارشناسی ارشد، گروه مهندسی آب، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران

چکیده

توسعه پایدار کشاورزی مستلزم شناخت و توسعه روش‌های علمی است که نقش مؤثری در بهینه‌سازی مصرف آب، اشتغال و درآمد‌زایی، سلامت جامعه و صادرات غیر‌نفتی داشته باشند. ارزش بارز اقتصادی و درمانی، تقاضای بازار و سطح فرآوری بالای گیاهان دارویی باعث شده است تا کشت­وکار این گیاهان در سرتاسر دنیا روزبه‌روز افزایش یابد و با توجه به شرایط اقلیمی و جغرافیایی کشور ایران، توسعه کشت این گیاهان به‌ویژه در نواحی خشک و نیمه‌خشک اهمیت دو چندانی پیدا کرده است. گیاه زعفران یکی از این گیاهان است که در صنایع دارویی، درمانی، فراورده‌های بهداشتی و آرایشی و صنایع غذایی استفاده می‌شود و ارزش اقتصادی بسیار بالایی دارد. بنابراین در پژوهش حاضر معیارهای اقلیمی شامل بارش، درجه حرارت و تبخیر، معیارهای توپوگرافی و اجتماعی- اقتصادی به‌عنوان معیارهای مؤثر در کشت گیاه زعفران انتخاب شده‌اند و به ‌کمک فرآیند تحلیل شبکه‌ای وزن‌دهی شده و سپس از سامانه اطلاعات جغرافیایی برای رقومی‌سازی و تلفیق لایه‌ها استفاده شده است. پس از تشکیل پایگاه اطلاعات فضایی منطقه، اطلاعات توصیفی نقشه‌ها به آن‌ها اضافه گردید، هم‌پوشانی وزنی در محیط GIS صورت گرفت و در نهایت پهنه‌بندی مناطق مستعد کشت زعفران انجام شد. نتایج نشان داده است که سه عامل میانگین بارش، میانگین دمای سالیانه و ارتفاع، با وزن‌های 0.306، 0.216 و 0.104 بیشترین تأثیر و پارامتر ساعت آفتابی با وزن 0.052 کمترین تأثیر را بر کمیت و کیفیت گیاه زعفران داشته‌اند. همچنین بر اساس نقشه پهنه‌بندی، شهرستان‌های گلپایگان، خوانسار، میمه و نجف‌آباد بیشترین مناطق مستعد کشت این گیاه را در خود جای داده‌اند.

کلیدواژه‌ها


اشرفی، علی. مکانیکی، جواد و دهقانی، مرتضی (بهار 1392)، ارزیابی توان‌های اکولوژیکی و پهنه‌بندی کشت عناب در استان خراسان جنوبی، مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال چهارم، شماره 3.
انصاف، امین. زاهدی، ب. و علی­لو، علی‌اصغر (تابستان 1394)، ارزیابی سازگاری اکوتیپ‌های مختلف زعفران زراعی با شرایط آب­وهوایی شهرستان مراغه، نشریه زراعت و فناوری زعفران، سال چهاردهم، شماره 3.
بشیری، مهدی. سالاری، امیر (تابستان 1395)، کاربرد زمین‌آمار در پهنه‌بندی مناطق کشت زعفران در سطح استان خراسان رضوی بر اساس پارامترهای اقلیمی، نشریه زراعت و فناوری زعفران، سال پانزدهم، شماره 7.
توسن، معین. علیزاده، امین. انصاری، حسین. و رضوانی­مقدم، پرویز (بهار 1393)، ارزیابی عملکرد و شناسایی مناطق مستعد کشت زعفران در استان خراسان رضوی بر اساس شاخص‌های دمایی، نشریه زراعت و فناوری زعفران، سال چهاردهم، شماره 3.
جعفربیگلو، منصور و مبارکی، زهرا (زمستان 1387)، سنجش تناسب اراضی استان قزوین برای کشت زعفران بر اساس روش‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره، نشریه پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، سال دهم، شماره 6.
رشید سرخ­آبادی، مهدیه. شهیدی، علی و خاشعی، عباس (تابستان 1394)، پهنه‌بندی مکانی کشت زعفران بر اساس عوامل اقلیمی با استفاده از روش تحلیل سلسله­مراتبی، نشریه بوم‌شناسی کشاورزی، سال دهم، شماره 2.
علوی‌زاده ، سید امیرمحمد. اسماعیل‌پور، علی و حسین‌زاده کرمانی، محمود (پاییز 1392)، امکان‌سنجی نواحی مستعد کشت زعفران در دشت کاشمر با استفاده از GIS، نشریه زراعت و فناوری زعفران، سال دوازدهم، شماره 1.
کشفی‌بناب، علیرضا (زمستان 1389)، مزیت نسبی اقتصادی کشت گیاهان دارویی در ایران و ارزش آن در بازارهای جهانی، نشریه بررسی‌های بازرگانی، سال پنجم، شماره 44.
Ashrafi, Vahid. Mirshekari, Bahram. Dashti, Shahtyar. Khalilvand, Ebrahim. and Farzaneh, Salim (Summer 2017), ''Locating ornamental and medicinal saffron cultivation based on AHP in GIS environment in Ardabil Province'', Journal of Ornamental Plants. Vol 8, No 3.
Piri, Issa. Moosavi, Mahboobe. Taheri, Ali. Alipur, Hmid. Shojaei, Saeed. and Mousavi, Ali (Winter 2018), ''The spatial assessment of suitable areas for medicinal species of Astragalus (Astragalus hypsogeton Bunge) using the Analytic Hierarchy Process (AHP) and Geographic Information System (GIS)'', The Egyptian Journal of Remote Sensing and Space Science. Vol 9, No 8.
Rhebergen, Tiemen. Fairhurst, Thomas. Zingore, Shamie. Fisher, Myles. Oberthur, Thomas. and Whitbread, Anthony (Summer 2016). ''Climate, soil and landuse based land suitability evaluation for oil palm production in Ghana'', European Journal of Agronomy. Vol 81, No 3.
Saaty, Thomas (Summer 1980), "The analytical hierarchy process: planning, priority setting, resource allocation", New York (NY): McGraw-Hill International Book Co.
Saaty, Thomas (Atumn 1999), "Fundamentals of Analytical Network Process" Proceeding of ISAHP 1999, Kobe, Japan.
Shojaei, Saeed. Alipur, Hamid. Hatefi, Amir. Hashemi Nasab, Negar. and Khosravi, Hassan (Summer 2018), "Locating Astragalus hypsogeton Bunge appropriate site using AHP and GIS", Spatial Information Research. Vol 26, No2.
Wali, Emal. Datta, Avishek. Shrestha, Rajendra. and Shrestha, Sangam (Spring 2015), ''Development of a land suitability model for saffron (Crocus sativus L.) cultivation in Khost Province of Afghanistan using GIS and AHP techniques'', Agronomy and Soil Science. Vol 62, No 1.